Çatı Kaplama Malzemeleri

Çatı kesitinin son kat bitiş ürününü oluşturan çatı kaplamaları, mimari ve estetik açılardan yapıları tamamlayan, aynı zamanda atmosfer koşullarından koruyan önemli birer yapı ürünleridir. Son yıllarda, gelişen ürün teknolojileri ile birlikte pek çok konuda olduğu gibi çatı kaplama ürün türlerinde de çeşitlilik artmış, bu çeşitlilik teknolojik olanaklar çerçevesinde çatılarda tasarım ve kullanım zenginliği sağlamıştır. Böylece alışılagelmiş çatı biçimlerinin dışına çıkılarak, istenilen biçimde, biçime uygun çatı kaplama ürünleriyle farklı tasarımlar yapılmaya başlanılmıştır.

Çatıların istenilen biçimlerde, farklı tasarımlarla yapılmasına karşın, yine de çatı kaplama ürünlerinin seçilmesinde dikkat edilmesi gereken bazı ölçütler bulunmaktadır. Bu ölçütler; çatı eğimi ve biçimi, bölgesel koşullar, yapının kullanım ömrü, estetik değerler ve ekonomik özelliklerdir. Çatı hangi biçimde olursa olsun bu özelliklerin göz önünde bulundurulması ve bu özellikleri karşılayacak en uygun çatı kaplama ürününün seçilmesi gerekmektedir.

Öte yandan, eğimli çatılarda kullanılan çatı kaplama ürünlerinin, iç ve dış atmosfer koşullarına karşı dayanıklı, su geçirmeyen, uygulaması, bakımı ve onarımı kolay, insan sağlığını bozmayacak özelliklere sahip olması gerekliliği de unutulmamalıdır. Tüm bu etmenlere karşı dayanıklı ve istenilen özelliklere sahip olan çatı kaplama ürünleri ile yapılacak olan çatı uygulamaları, doğru bir çatının uygulanmasındaki ilk önemli adımı oluşturmaktadır.

Eğimli çatıların uygulanmasındaki ikinci önemli adım ise, seçilen çatı kaplama ürününe uygun su ve ısı yalıtımlarının yapılarak, çatının su ve ısı koruyuculuğunun sağlanmasıdır. Seçilen ürünlerin su ve ısı koruyuculuğunun yanı sıra, yangın dayanımı da unutulmaması gereklidir. Seçilen çatı kaplama ürünlerine uygun su ve ısı yalıtım ürünlerinin kullanılması, doğru işçilik ve detay çözümü ile yapılan bir çatı, kendisinden beklenen tüm özellikleri karşıladığı gibi, çatının servis ömründen de en verimli şekilde yararlanabilmeyi sağlamaktadır.

Eğimli çatılarda kullanılan çatı kaplama ürünleri ve özellikleri aşağıdaki gibidir;


Pişmiş Toprak Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri

Metal Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri

Bitüm Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri 

Çimento Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri

Plastik Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri

Türkiye’de, hava değişimlerine karşı dayanıklılık göstermesi, doğal malzemeden üretilmiş olması ve üstün özellikleri nedeniyle, eğimli çatılarda en çok tercih edilen çatı kaplama ürünleri pişmiş toprak esaslı çatı kaplama ürünleri, en bilindik adıyla kiremitlerdir.

Kiremit; kil ve balçığın harmanlanarak, su, kum, öğütülmüş tuğla tozu, kül ve benzerleri ile karıştırılması ve daha sonra makinelerle şekillendirilerek, kurutulduktan sonra fırınlarda pişirilmesi ile elde edilen bir çatı kaplama ürünüdür.

Yapıların çatılarını örtmede kullanılan kiremidi, ilk olarak Yunanlıların hafifçe çukurlaştırılmış ince seramik levhalar biçiminde kullandıkları bilinmektedir. Anadolu’da ise Phryialılar döneminden beri kullanılan kiremit, Yunanlılardan sonra Bizanslıların katkılarıyla geliştirilmiş, Osmanlı döneminde de önemli gelişmeler göstermiştir. Küçük ve konkav Osmanlı kiremitlerinin yapımı bu dönemde gerçekleştirilerek, Türk mimarlığının karakteristik özelliklerinden birini oluşturmuştur. Öte yandan, Anadolu’da tuğla ve kiremitteki ilk standartlar da bu dönemde getirilmiştir. Günümüzde ise, kiremitlerin tamamı TS 562 ve TS 3457 sayılı standartlara uygun olarak üretilmektedir.

Pişmiş Toprak Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Özellikleri

Pişmiş toprak esaslı ürün olan kiremitler, yoğun yağış alan bölgelerde çevresel koşullara karşı çatıları güvenle korumaktadır. Kilin tamamen doğal oluşu ve yapısında doğaya zararlı kimyasallar bulundurmamasından dolayı ekolojik dengenin bozulmasına da neden olmamaktadır. Buna karşın, m²’ye düşen kiremit ağırlığı diğer birçok çatı kaplama ürününe oranla daha fazla olduğu için çatı taşıyıcı sistemine ve yapıya getirdiği yük artmaktadır.

TS 3457’ye göre kiremidin sahip olması gereken özelliklerden bazıları şunlardır;

Görünüş: Düzgün yüzeyli olmalı, çatlaklar, köşe ve kenarlarda kırıklar, kireç parçaları ve patlamaları olmamalıdır. Belirgin renk farklılıkları bulunmamalıdır. 

Biçim: Çarpıklık ve biçim bozuklukları bulunmamalı, çene, damak ve tırnaklar ile çene ve damak yuvalarında tespit edilecek doğrudan sapma değerleri % 3'den, düzlemden sapma değerleri % 2'den fazla olmamalıdır. 

Su Emme Oranı: Kiremitlerin kütlece su emme oranı % 13'den fazla olmamalıdır. 

Dona Dayanıklılık: Deneyden sonra kiremitlerde çatlak, kopma, pullanma, dağılma ve bunun gibi hasarlar görülmemelidir. Kiremitler üzerinde renk değişiklikleri ve çiçeklenme görülebilirse de herhangi bir çatlak, pullanma, kopma gibi hasarlar görülmemelidir.

Pişmiş Toprak Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Türleri

Özellikle konut tipi yapıların çatılarında geniş bir kullanım alanına sahip olan kiremitlerin, 30- 40 arasında çeşidi bulunmaktadır. Piyasada yaygın olarak satılan kiremitler ise, marsilya, alaturka, düz, oluklu, roman gibi kiremit türlerinden oluşmaktadır.

Marsilya Kiremit: Kenarları birbirine uyacak şekilde kanallı, dikdörtgen ve geçmeli kiremittir. Makine veya fabrika kiremidi olarak da bilinen marsilya kiremidi günümüzde en çok kullanılan kiremit türüdür. Marsilya kiremidinin şekil ve boyutları fabrikalara göre değişiklik gösterebilmektedir. Yaklaşık boyutları 230x410x15 mm olan marsilya tipi kiremitlerin ağırlıkları ise 2,5- 3,5 kg arasında değişiklik göstermektedir. Su geçirmedikleri gibi hava akımlarına karşı da olumlu özellik gösteren marsilya tipi kiremitler, diğer tip kiremitlere oranla m² başına daha az ağırlık vermektedir.

Birbirleriyle bağlantıları kiremitlerin dört kenarındaki yivler yardımıyla sağlanan marsilya tipi kiremitlerin uygulanmasına saçak ucundan başlanmaktadır. Çatı yüzeyine uygulanması ise mertekler üzerine çakılan ahşap kaplama üzerine veya 4x6 cm’lik kadronlara bağlanarak gerçekleştirilmektedir. Kiremitlerin uygulaması bittikten sonra saçağa doğru kaymamaları için eğime bağlı olarak birkaç sırada bir, alttan galvanizli ince tellerle birbirlerine ve alt taşıyıcı sisteme bağlanabileceği gibi gerektiğinde her sırada da bağlanabilmektedir. Rüzgârsız bölgelerde, ilk iki sıra tel ile bağlanmakta diğer sıralar bir atlanarak bağlanmaktadır.

Kiremit profilinin biçimi ve kalınlığı nedeniyle, üst üste binen bu kiremitlerin, saçak ucundaki ilk kiremitte yükseltme latası kullanılarak diğerleriyle aynı düzleme getirilmesi sağlanmaktadır. Mahya kiremidi ise özel bir şekle sahip olup, rüzgâr yönüne karşı döşenmektedir.

Marsilya tipi kiremitlerin çatıya döşenmesinde eğik dereler, kalkan duvarı ve baca kenarları gibi yerlerde ve kiremit sıralarının şaşırtılmasında bir tam kiremidin yarısına gereksinim duyulduğundan yarım kiremit üretimi de yapılmaktadır.

Alaturka Kiremit: Yarım silindir şeklinde, uçlarından biri diğerinden biraz daha geniş olan kiremit türüdür. Çok eskiden beri kullanılan alaturka kiremide batılılar İspanyol kiremidi demektedir. Ağır olması nedeniyle ve marsilya kiremidinin yaygın olarak üretilmesiyle önemini büyük ölçüde kaybetmiştir.  Alaturka kiremitlerin fabrika dışında yöresel olarak üretilenlerinin ölçü ve biçim yönlerinden belirli bir standardı bulunmamaktadır. Fabrikalarda üretilen alaturka kiremitlerin boyutları 420x165x125 mm, ağırlıkları ise 1,8 kg’dır.

Alaturka kiremitler gerek çatı yüzeyinde gerekse çatı mahyalarında aynı şekilde kullanılmak üzere tek tip olarak üretilen kiremitlerdir. Kiremit altı kaplama tahtası veya çıtaların üzerine uygulanırlar. Çatının saçak ucundan başlamak üzere alt kiremit oluk şeklinde yan yana dizilir. Bunların aralarını kapatmak üzere üst sıra ters olarak ilk sıranın üzerine yerleştirilir. Birinci sıranın bitiminden sonra ikinci, ikincinin bitiminden sonra ardışık sıralar dizilerek mahyaya kadar gelinir. Mahya kiremidi olarak da aynı kiremitler kullanılır. Alaturka kiremitler, az eğimli çatılarda su geçirimsizliğini sağlamak için birbirlerine fazla bindirilmemelidir, aksi durumda çatıya etkiyen yük de artmaktadır.

Düz Kiremit: Bu tip kiremitler düz bir plak şeklindedir. Alt köşeleri hafif yuvarlak ve üst yanlarının altında kendinden bir çıkıntı bulunmaktadır. Düz kiremitler, altlarında bulunan bu çıkıntının, mertekler üzerine kiremit boyuna uygun olarak çakılan çıtalara çivilenmesi ile tespit edilmektedir. Boyutları 185x380 mm olan düz kiremitlerin ağırlıkları ise 2,3 kg’dır.

Düz kiremitler, kiremit altı tahtası kullanmadan doğrudan merteklere tespit edilen çıtalara takılarak da uygulanabilmektedir. Daha iyi bir uygulama şekli ise, kiremitlerin kiremit altı tahtasına çakılan çıtalara takılarak çivilenmesidir. Ancak bu durumda kiremit altı tahtasının üzerine su yalıtım örtüsü serilmelidir. Kiremitlerin takılması için kullanılacak çıtalar, kiremidi takmaya yarayan çıkıntıdan biraz daha büyük olmalıdır. Aksi durumda, kiremit çıtaya takılsa da kiremidin çıkıntısı kiremit altı tahtasına oturacağı için, çıta ile kiremidin çivilenecek yeri arasında boşluk kalmakta ve çivilenme sırasında kiremit kırılabilmektedir.

Düz kiremitler tek veya çift kat olarak uygulanmaktadır. Tek kat olması halinde su sızdırma tehlikesi olmakla birlikte derzlerin kapatılması veya iki üç katlı olarak serilmesiyle önlem alınabilmektedir. Düz kiremidin çift kat olarak uygulanmasında çıta araları 25 cm’dir. Bu uygulamada bir sıraya takılan kiremidin üzerine bir kiremit daha takılmaktadır. Düz kiremitlerin mahya kiremitleri ise konik şekillidir. Bunlar 8- 10 cm birbirlerine bindirilerek uygulanmaktadır.

Roman Kiremit: Roman tipi kiremit, eğime dik doğrultuda geçmeli olarak yapılmaktadır. Kiremidin bir bölümü düz gerisi ise yarım silindir şeklindedir. Bu tür kiremitlerin alt yüzeyinde, çatıya telle bağlantısını sağlamak için bir delik bulunmaktadır. Ayrıca alt tarafındaki çıkıntı yardımıyla mertekler üzerine konan çıtalara da takılmaktadır. Roman tipi kiremitlerin boyutları 330x420 mm, ağırlığı ise 4,2 kg’dır.

Oluklu Kiremit: Bu tip kiremitler, alaturka kiremitlerin iki tanesinin birleşmesinden oluşan sinüzoid şeklindeki kiremit olup Türkiye’de üretilmemektedir. Oluklu kiremitlerin boyu 365x250 mm, ağırlıkları ise 2,8 kg’dır. Oluklu kiremidin yan yana gelmesinde bir kiremidin diğerinin üzerine bindirilmesi yeterlidir. Her oluklu kiremidin altında düzenlenen özel bir çıkıntı bulunmaktadır. Kiremitlerin altlarında bulunan bu çıkıntıların çıtalı kaplamaya takılmasıyla bağlantı sağlanmaktadır. Pişmiş toprak esaslı çatı kaplamaları, türlerine göre çeşitli eğimlerde kullanılmaktadır. Alaturka kiremit % 25 eğimde kullanılırken, tek kat düz kiremit % 100, roman ve marsilya tipi kiremitler ise % 30- 33 eğimde kullanılmaktadır. Kiremitlerin bazı türleri çatıya tespit edilirken, bazıları serbestçe çatı üzerine yerleştirilmektedir. Bu nedenle değişik kiremit türleri için uygulamada minimum ve optimum eğim değerleri belirlenmiştir.
 

Dış etkilere karşı dayanıklılığı, kolay işlenebilirliği ve hafifliği gibi nedenlerle eğimli çatılarda pişmiş toprak esaslı çatı kaplama ürünlerinden sonra en çok tercih edilen çatı kaplaması türü metal esaslı çatı kaplamalarıdır.

Türkiye’de özellikle Sinan dönemi yapılarında kurşun çatı kaplama ürünlerinin kullanılması, çatı kaplama ürünü olarak metal kullanma geleneğini geçmişten günümüze taşımıştır. Öte yandan, Türkiye’nin tek kat metal çatı kaplama ürünleri ile tanışması 1970’li yıllarda gerçekleşirken, 1985 yılında ilk kez çatı kaplama ürünü olarak iki kat metal arasına ısı yalıtım ürünü uygulanarak yapılan sandviç paneller kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde de, metal esaslı çatı kaplama ürünlerinin dayanıklılık, hafiflik gibi olumlu özelliklere sahip olması, bu ürünlerin sadece endüstriyel yapılarda değil, spor tesisleri, kongre binaları ve daha birçok yapıda artan bir şekilde tercih edilmesini sağlamıştır.

Metal Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Özellikleri

Metal esaslı çatı kaplama ürünleri, geniş açıklıklarda, çeşitli çatı biçimlerinde ve eğimlerinde kullanılabilme kolaylığı sağlayan ürünlerdir. Dış etkilere karşı dayanıklı olan bu ürünler su ve buharı geçirmez. Çatı kaplaması olarak işlevlerine son verildiklerinde ise, geri dönüştürülerek farklı ürün biçimlerinde tekrar kullanılabilmektedir. Öte yandan, hafif olmalarından dolayı çatı taşıyıcı sistemine ve yapıya getirdikleri yük de fazla olmamaktadır.

Metal esaslı çatı kaplama ürünleri hafif, yoğun ve yanmaya karşı dayanıklı ürünler olmasına karşın, korozyondan ve ısı farklılıklarından olumsuz yönde etkilenmektedir. Meydana gelen ısı farklılıklarından etkilenmemesi ve genleşmelerin kolay sağlanabilmesi için birbirlerine kenetlenerek birleştirilmektedir. Asit, tuzlu su buharı, kireç, çimento ve alçı harçlar metal çatı kaplamalarının yapısal özelliklerine zarar verebilmektedir. Ayrıca çatı yüzeyinde farklı iki tür metalin kullanılmamasına da dikkat edilmesi gerekmektedir.

Metal Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Türleri

Metal esaslı çatı kaplama ürünleri gerek malzeme türüne gerekse çatı kaplama ürününün biçimine göre farklılık göstermektedir. Malzeme türünün farklılığı çatı kaplamasının atmosfer etkenlerine karşı dayanıklılığı, mekanik kuvvetler karşısındaki dayanımı, kaplama servis ömrü gibi ölçütleri etkilerken, çatı kaplama ürününün biçimi ve boyutu ise çatı taşıyıcı sistemi, ürünün uygulama ayrıntısı, yalıtım çözümü gibi konularda etkili olmaktadır. Bu doğrultuda öncelikle metal esaslı çatı kaplama ürünleri malzeme türüne göre incelecek, çatı kaplama ürünlerinin biçimsel özelliklerine göre açılımı ise malzeme türünün içinde açıklanacaktır. Eğimli çatlarda çatı kaplama ürünü olarak kullanılan metaller; kurşun, çinko, bakır, alüminyum ve çelikten oluşmaktadır.

Kurşun Çatı Kaplaması

Yoğunluğu 11,3 kg/cm³ olan, 327,4 °C’de eriyebilen, yumuşak ve bükülgen, mavimsi esmer renkte olan madene kurşun adı verilmektedir. Kurşun, yumuşaklığı nedeniyle ek yerleri ağaç tokmakla dövülerek sıkıştırılıp, sızdırmaz hale getirilebildiği için eğim verilmeden de kullanılabilen tek metal kaplamadır. Kurşun dışında kalan çatı kaplama ürünleri, en az % 8- 10’luk bir eğimden başlamak üzere daha dik eğimlerde de kullanılabilmektedir.

Kurşun, yapı ürünü olarak 5000 yıldan fazla bir süredir yapılarda kullanım alanı bulmaktadır. Günümüzde, pahalı olması nedeniyle yapıdaki yerini benzer özellikler gösteren yeni ve daha ekonomik ürünlere bırakmıştır. Öte yandan, restorasyonu yapılan tarihi binalarda ve anıtsal etki istenen binalarda çatı kaplaması olarak kullanımı devam etmektedir.

Kurşunun, kaplama olarak oksitlenmeye karşı mükemmel bir dayanımının olması, hemen her türlü biçimi kolaylıkla alabilmesi ve işçiliğinin basit olması gibi olumlu özellikleri bulunmaktadır. Öte yandan, ağır ve yumuşak olması, bu nedenle eğimli yüzeylerden aşağıya doğru akması söz konusu olmaktadır. Ayrıca, genleşme kat sayısının yüksek, erime sıcaklığının ise düşük olması nedeniyle yangına karşı olumsuz özelliklere sahiptir.

Kurşun çatı kaplamasında, ısınma ile önemli ölçüde genleşme olabileceğinden, levhalar birbirlerine lehimlenmeden, genleşme olanağı sağlayan kenetler yapılarak eklenmelidir.

Eğimli bir çatı yüzeyinin kurşunla kaplanabilmesi için kurşun kaplama altına bitümlü karton veya kalın bir sanayi keçesi serilmesi ve bu ürünlerin altında da mertekler üzerine yerleştirilmiş bir ahşap kaplamanın yapılmış olması gerekmektedir.

Kurşun kaplama uygulamasına başlamadan önce, kurşun kaplanacak yüzeyler her türlü toz, kir ve atıktan temizlenmeli, daha sonra kaplama yapılmalıdır. Kaplama bittikten sonra sadece bakım ve onarım için kaplama üzerine çıkılmalı ve çıkıldığında da lastik tabanlı ayakkabı ile kaplama üzerinde dolaşılmalıdır. Ayrıca, kurşuna zarar veren ve kurşunu delen kurşun bitine karşı kimyasal önlemlerin de alınması gerekmektedir.

Çinko Çatı Kaplaması

Çinko, 7,11 kg/cm³ yoğunluğa ve 419,41°C ergime sıcaklığına sahip, elektroliz veya indirgeme yoluyla elde edilen mavimsi beyaz renkli metal çatı kaplama ürünlerinden biridir. 0,50- 0,95 mm kalınlıkta ve 100x200 cm boyutlarında üretilmektedir.

Kaplama esaslı bir çatı örtü ürünü olarak % 10’dan daha dik eğimlere kadar kullanılabilen çinko çatı kaplaması, kurşun ve bakıra göre daha ekonomik bir üründür. Düşük eğimlerde kullanılabilmesi nedeniyle çatı hacminin büyümesine neden olmayan bu kaplama, çinko malzemenin dış etkilere karşı dayanıklılığı nedeniyle tercih edilmektedir. Ağırlığı 2,54 kg/m²’den 16,1 kg/m²’ye kadar malzeme kalınlığına göre değişiklik gösterebilmektedir.

Çinko çatı kaplamalarının ısı iletkenliği yüksektir ve ısıya karşı dayanıklıdır. Öte yandan, metal olmalarından dolayı korozyondan etkilenebilmektedir. İşlenme zorluğu az da olsa bulunan bu ürünlerin üzerleri boyanabilmektedir. Kırılgan değildirler ve trapez, düz, oluklu gibi çeşitli profillerde üretilebilmektedirler. Katran, bakır, demir, çelik, çimento ve kireçle temas etmesi durumunda ise zarar görebilmekte, bu nedenle de çatıda doğrudan ahşap üzerine uygulanması gerekmektedir.

Bakır Çatı Kaplaması

Bakır, 8,93 kg/cm³ yoğunluğa ve 1083°C ergime sıcaklığına sahip, ısı ve elektrik geçirgenliği yüksek, kızıl renkteki metal çatı kaplama ürünlerinden bir diğerini oluşturmaktadır.

Kullanım ömrü hemen hemen sonsuz olan bakır çatı kaplamalarının hava ile temas etmesi durumunda üzerinde önce kahverengi daha sonra mavi yeşil renkli bir tabaka oluşmaktadır. Patina adı verilen bu durum sayesinde çatı kaplaması hava neminden etkilenmemekte, üzerinde biriken toz ve kir artıklarından zarar görmemektedir.

Bakır çatı kaplama ürünleri, diğer metallere oranla eğilmeye ve esnemeye daha fazla dayanımlı olduğu için, kaplaması zor çatılarda kolay şekillendirilmesi bakımından tercih edilmektedir. Öte yandan, bakır düşük ısı derecelerinde de kolaylıkla işlenebilen bir malzemedir, bu nedenle kaplamanın birleşimleri kolaylıkla gerçekleştirilebilmektedir. Çatı çıkıntıları yumuşak, oluklar ve harpuştalar sert bakırdan yapılmalıdır. Bakır çatı kaplamaları, diğer metallerle birlikte kullanılmamalıdır, kullanılması durumunda ise iki metal ürünün arasına bitümlü örtü gibi ayrıca bir malzeme yerleştirilmelidir.

Alüminyum Çatı Kaplaması

Alüminyum, çatı kaplaması olarak kullanılan diğer metal çatı kaplama ürünlerine göre oldukça yeni olan bir çatı kaplama ürünüdür. 2,7 kg/dm³ yoğunluğa ve 9 kg/mm² kopma dayanımına sahip, düşük sıcaklıkta kırılganlık göstermeyen aksine dayanımı artan ve yüksek uzama gösteren bir malzemedir.

Levha kalınlıkları 0,60- 0,80 mm arasında değişen alüminyumun maliyeti düştükçe, uygulama alanları da genişlemiş, kullanım kolaylığı, hafifliği, kimyasal açıdan nötr olması, haddelenebilme ve sertleşebilme özelliklerinden dolayı çatılarda kullanılmaya başlanmıştır.

Güneş ışınlarını yansıtması nedeniyle sıcaklık artışını önlemesi, yanıcı olmaması gibi özelliklere sahip olmasının yanı sıra, kolay şekil alma ve antimanyetik özellikleri de bulunmaktadır. Öte yandan, ısı iletim özelliği çok yüksektir ve güneş ışınlarının % 80’ini yansıtması nedeniyle komşu ve yakın binaları rahatsız etmesi gibi olumsuz özelliklere de sahiptir.

Alüminyum çatı kaplama ürünleri günümüzde biçimsel olarak, düz levha, trapez ve sandviç panel olmak üzere üç şekilde kullanım alanı bulmaktadır.

a) Düz Alüminyum Levhalar: Levha kalınlığı 0,3- 3,0 mm, genişliği 600- 1250 mm ve uzunluğu 1000- 4000 mm arasında değişen düz levha şeklindeki alüminyum çatı kaplama ürünleri diğer metal çatılarda olduğu gibi farklı tür metallerle birlikte kullanılmamalıdır. Öte yandan, günümüzde renklendirilerek de kullanım alanı bulan düz alüminyum levhaların uygulanması, çinko ve bakır çatı kaplama ürünlerinde olduğu gibi çıtalı veya kenetli olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilebilmektedir.

b) Trapez Alüminyum Levhalar: Son yıllarda, trapez alüminyum çatı levhaları, çevre koşullarına karşı dayanıklı olması, su emmemesi, don olaylarından etkilenmemesi, uzun ömürlü, hafif ve yük taşıma kapasitesinin de yüksek olması gibi nedenlerden dolayı geniş açıklıklı yapılarda, çatı kaplaması olarak tercih edilen bir ürün olmuştur.

Korozyona karşı yüksek dayanım gösteren trapez levhalarda, montajdan sonra, levha yüzeyinde oluşan oksit tabakası diğer metal ürünlerde gözlenenin aksine kararlı yapıda koruyucu bir film tabakası oluşturmakta ve çatı kaplamasını uzun ömürlü hale getirmektedir.

Çelik taşıyıcı sistem üzerine uygulanacak olan trapez levhalar, demir - alüminyum temasından dolayı elektron akımı pillenme denilen aşınmaya neden olmaktadır. Bunu önlemek için de, çelik taşıyıcı sistem boyanmakta veya araya sünger bant yerleştirilmektedir.

Trapez levhalar, kullanım yerine, amacına ve farklı aşık aralıklarına göre değişik kalınlık ve biçimlerde üretilebilmektedir. Tek kat olarak üretilen alüminyum çatı kaplamaları, boyasız olarak kullanılabilmektedir. Saç levhalara oranla daha hafiftir ve yüzeyleri desenli olarak da üretilebilmektedir. Metal kalınlıkları 0,5 mm ile 2,0 mm arasında değişiklik göstermektedir. Trapezin şekline bağlı olarak 1 m² levhanın ağırlığı yaklaşık 1,8 kg ile 8 kg arasında değişmektedir. İstenilen boylarda üretimi mümkün olmakla birlikte en uzun boy nakliye imkânlarının sınırlı olması nedeniyle 12 metre civarındadır.

Tek katlı olarak üretilen trapez alüminyum çatı levhaları, levha boyutlarına uygun olarak düzenlenmiş aşıklar üzerine veya kaplama tahtası üzerine serilmiş su yalıtım ürününün üzerinde kullanılmaktadır.

Trapez alüminyum levhalar, alt veya üst yüzeylerden biri kraft kâğıdı veya membran ile kaplanarak da çatıya uygulanabilmektedir. Bu uygulamada, montaj işlemi sırasında membran ekipleri ile işbirliği yapılması gerekmektedir.

c) Sandviç Paneller: İki metal levha arasına, üretim anında poliüretan enjekte edilmesi veya polistren, taş yünü, cam yünü gibi ısı ve ses yalıtımı sağlayan ürünlerin yapıştırılması ile elde edilen çatı kaplama ürünleridir.

Kaplanacak yüzey üzerinde oluşturulan sistemde, her katman birbirinden bağımsızdır. Sistem sırasına göre monte edilen katmanlar yapıların kullanım amaçlarına, bölgesel koşullara ve taşıyıcı sistem elemanlarına göre boyutlandırılmaktadır.

Kullanım gerekliliğine göre alüminyum levhalar ve aralarındaki ısı yalıtım ürünleri çeşitli kalınlıklarda olabilmektedir. Alüminyum panellerin metal kalınlıkları alt levhalar için genellikle en az 0,4 mm, üst levhalar için de en az 0,5 mm’dir. Ağırlıkları ise, poliüretan ve polistrenli paneller için yaklaşık olarak 4 kg/m², taş yünlü paneller için de 6 kg/m² olup, metal ve yalıtım kalınlıkları arttıkça bu değerler de artmaktadır. Bu sistemin temel amacı, sandviç paneli oluşturan ürünlerin teknik özelliklerinden ayrı ayrı yararlanabilmektir.

Poliüretanlı sandviç paneller, kesintisiz olarak ve istenilen boyda üretilebilmektedir. Ancak nakliye koşullarından dolayı boyları sınırlandırılmıştır ve 16 metreye kadar trapez mahya kullanımı ile tek parça kaplama yapmak mümkündür. Kesintisiz üretim teknolojisi sonucunda homojen köpük yoğunluğu elde edilmektedir. Metal ile poliüretan arasında ayrılma olmaz. Sandviç paneller, en ekonomik ve etkin ısı yalıtımını sağlamaktadır. Hafif olmasına karşın yüksek değerde yayılı yük taşıma gücüne sahip oluşu, ana taşıyıcı sistemde kullanılan çelik veya betonarmeden ekonomi sağlamaktadır. Kırılmaya ve şekil değiştirmeye karşı dayanımlıdır. Uzun ömürlüdür, açık havanın yıpratıcı etkilerine yıllarca dayanır. Öte yandan, alüminyum ürünler geri dönüştürülebilmektedir.

Taş yünü veya cam yünü ısı yalıtımlı sandviç paneller ise, DIN 4102 normuna göre A sınıfı yanmaz özelliğe sahip olduğu için yapılarda yangın güvenliği sağlamaktadır. Buna karşın diğer sandviç panellere oranla daha ağır olduğundan şantiyede taşıması zordur ve panel boyutlarının da buna göre hesaplanması gerekmektedir. Öte yandan, en az % 10 eğimli çatılarda kullanım alanı bulan alüminyum sandviç panel çatı kaplama ürünleri, panel boyutlarına uygun olarak düzenlenmiş aşıklar üzerine tespit edilmektedir.

Çelik Çatı Kaplaması

Az miktarda karbonla demirin birleşmesi ile oluşan, demirden çok daha sert ve daha hafif olan çelik çatı kaplamaları sağlamlığı, esnekliği ve uzama özellikleri ile son yıllarda demirin yerini alan bir ürün olmuştur. Çeliğin çeşitli yöntemlerle kolaylıkla işlenebilmesi bu ürünün endüstrileşmesini yol açmış ve bu nedenle uzun yıllardan beri özellikle geniş açıklıklı yapılarda çokça kullanılmasına olanak sağlamıştır.

Çelik çatı kaplamaları, her türlü çatı eğiminde ve her türlü çatı taşıyıcı sisteminde kolaylıkla kullanılabilmekte ve tasarım kolaylığı sağlamaktadır. Öte yandan, çeliğin genleşme kat sayısının düşük olması sayesinde panel birleşim yerlerinde kesinlikle yırtılma oluşmamakta ve dilatasyon sorununa kesin çözüm getirilmektedir. Çelik çatı panellerinin hafif olması ve buna bağlı olarak da çatı taşıyıcı sistem malzemesinin istenilen boyutlarda üretilebilmesi nedeniyle en az fire verilmekte ve böylece malzemeden tasarruf sağlanmaktadır.

Çelik çatı kaplamalarının ömrünü uzatmak için, çinko- oksit, çinko- kromat veya kalsiyum pigment bazlı boyalarla boyanabilmektedir. Boyama işlemi ile çatı kaplama ürününün dökülme, çatlama, renk solması gibi sorunlar ortadan kalkmaktadır. Ayrıca çatı kaplama ürününün uygulanmadan önce alt yüzeyinin boyanması, taşıyıcı sistem üzerindeki metal elemanlarla korozyon oluşumunu da engellemektedir.

Çelik çatı kaplamaları eğimli çatılarda, galvanize saç, metal kiremit ve sandviç panel olmak üzere üç farklı şekilde kullanım alanı bulmaktadır.

a) Galvanize Sac Çatı Kaplaması: Türkiye’de saç çatı levhaları, oluklu levhalar olarak 1965’den beri üretilmektedir. Uzun bir süre galvaniz kaplamalı saç levhaların oluklandırılması şeklinde üretilen çatı levhaları, 1973’den itibaren alüminyumdan da üretilmeye başlanmıştır. 80’li yıllara kadar yağmur, kar ve güneşten korunmak amacıyla kullanılan galvanize saç levhalar, 90’lı yılların başından itibaren boya teknolojilerinin gelişmesi ve müşteri tercihleri doğrultusunda galvanizli ve boyalı olarak da üretilmeye başlanmıştır. Saç çatı kaplamalarının en yaygın olarak kullanılanı ise dalgalı (ondüle) galvanize saç çatı kaplamalarıdır. 87,5x200 cm boyutlarında ve 0,3- 1,25 mm kalınlıklarında üretilen saç çatı kaplamaları her iki yüzünün galvanize olması nedeniyle ancak geçici ve önemsiz yapılarda kullanılmaktadır. Galvanize yüzeyin herhangi bir nedenle çizilmesi, bu yerlerde korozyon başlamasına neden olmaktadır.

Yapılarda son yıllarda, yük taşıma kapasitesinin daha fazla oluşu nedeniyle trapez biçiminde saç çatı kaplamalarının da üretimi yapılmaktadır. İstenilen boylarda üretim yapılabilmesi, hafifliği, yük taşıma kapasitesi, renk seçenekleri ve ömrünün uzun olması nedenleriyle çatılarda çokça kullanım alanı bulmaktadır. Ondüle ve trapez saç çatı kaplamalarının her ikisi de eğime dik doğrultuda yerleştirilen sık aşıklara tepe noktalarından galvanize çivi ve çivinin altına da kurşun bir pul yerleştirilerek çivilenmektedir. Levhaların eğim doğrultusundaki bindirme payı eğime göre değişmekle birlikte, ortalama olarak 10 cm’dir. Bu kaplamanın mahyası ise düz galvanize saçın katlanarak mahya şekline getirilmesi ve çivilenmesiyle meydana gelmektedir.

Galvanize saçtan boyalı, boyasız, düz, ondüle ve trapez biçimlerinde elde edilen çatı kaplama ürünlerinden bir diğeri de kenetli metal çatı kaplamalarıdır. Kenetli metal çatı kaplaması, vida kullanmadan, özel bir makine ile metal panellerin birbirine kenetlenmesi şeklinde elde edilen çatı kaplama ürünüdür.

Konut, otel, eğitim kurumları, üretim ve depolama tesisleri gibi birçok yapıda kullanım alanına sahip olan kenetli metal çatı kaplaması, üretim ve montaj kolaylığı ile zamandan, yerinde ve istenilen ölçülerde, firesiz üretimiyle de maliyetten ekonomi sağlamaktadır. Öte yandan özel kenetleme sistemleriyle metal delinmeden yerine monte edilebileceğinden, çatının su geçirimsizliğini de sağlamaktadır.

Kenetli metal çatı kaplamaları, boyalı galvaniz saçtan istenilen renklerde üretilebilmektedir. Kullanılan saç levhaların kalınlığı 0,5 mm, profil boyu ise, 2 metre ile 60 metre arasında değişmektedir. Ayrıca alt taşıyıcı sistemle bağlantılar, görünmeyen metal klipslerle sağlanmaktadır.

Hafif, geniş açıklıkları geçebilme ve taşıyıcı sistemde hafiflik gibi özelliklerinden dolayı taşıyıcı sistemde de kazanç sağlayan kenetli metal çatılar, ahşap, çelik ve betonarme taşıyıcı sistemler için uzun metrajlı panellerin eksiksiz ve hızlı montajına da olanak sağlamaktadır. Metallerin istenilen boy ve kenet biçimlerine dönüştürülmesi, özel kenetli panel makineleri ile şantiyede yapılmaktadır.

Kenetli metal çatılar, her türlü çatı biçimine ve eğimine uygulanabilmektedir. İstenilen boyda, bir saçaktan diğer saçağa eksiz olarak kaplanabilmektedir.

b) Metal kiremit: Avrupa, Amerika ve İskandinavya ülkelerinde uzun yıllardır yaygın olarak kullanılan, Türkiye’de ise çok yeni olan metal kiremitler, çelik üstü galvaniz veya çinko, astar, polyester ve boya kaplı, toplam sekiz tabakadan oluşan, 4- 7 adet kiremidin yan yana getirilerek preslenmesiyle elde edilen bir çatı kaplama ürünüdür. Hafif olan ve taşıyıcı sisteme yük getirmeyen metal kiremitlerin ağırlığı, 4- 7,4 kg/m² olup, pişmiş topraktan üretilen marsilya tipi kiremide oranla yaklaşık % 15 daha hafiftir. Hafifliği ve az yer kaplaması nedeniyle ulaşımı, taşınması ve depolanması da kolaydır. 

Metal kiremitler, konut, sosyal tesis, fabrika gibi birçok yapıda kullanım alanına sahip olmakla birlikte, % 10 ile % 90 eğim arasındaki her türlü çatı eğiminde ve taşıyıcı sisteminde kolaylıkla uygulanabilmektedir. Metal esaslı olması elastik, kırılmayan, çatlamayan bir kaplama özelliği kazandırmaktadır. Nakliye, depolama ve montaj sırasında kırılma, yırtılma, ezilme gibi sorunlara neden olmamaktadır.

Çevre dostu olan metal kiremit geri dönüşümlüdür. Hava koşullarından ve kimyasallardan etkilenmez, kar tutmaz, paslanmaya karşı dayanıklıdır. Metal kiremitlere 30 yıl garanti verilmesine karşın 100 yıla kadar ömürleri vardır.

Metal kiremitler, yatay çivileme esasına göre uygulandığı için olumsuz hava koşullarına dayanıklıdır. Pişmiş toprak esaslı kiremitlerde olduğu gibi 3- 4 yılda bir aktarılması gerekmez. Asfalt türevi olan diğer çatı kaplama ürünlerinde olduğu gibi yapıştırma olmadığı için de rüzgârlardan ve depremlerden etkilenmez. Kesitindeki son akrilik tabaka yüzeyindeki suyun çabuk akmasını sağlar ve gözeneksiz yüzey oluşumu ile mantar ve yosunlaşmaya engel olur. Üzeri doğal taş kaplı olanları yağmur suyu ve damlalarının çıkardığı sesi yutar ve ses yapmaz.

c) Sandviç Panel: İki metal levha arasına, ısı ve ses yalıtımı sağlayan ürünlerin yapıştırılması esasına dayanan sandviç panel çatı kaplama ürünlerinin elde edilmesinde kullanılan metallerden bir diğeri de boyalı galvanize saçtır. Alüminyumdan üretilen sandviç panellerle benzer özellikler gösteren galvanize saç sandviç paneller 915- 1000 mm eninde ve istenilen boylarda üretilebilmektedir. En ekonomik ve en etkin ısı yalıtımı sağlayan sandviç panellerin hafif olmasına karşın yüksek değerde yayılı yük taşıma gücüne sahip oluşu, çatı taşıyıcı sisteminde kullanılan çelik veya betonarmeden de ekonomi sağlamaktadır. Öte yandan, panellerin hafif olması montaj süresini kısaltmakta, işçilikten ve zamandan kazanım sağlamaktadır.
 

Türkiye’de çatı kaplaması olarak kullanılan ürünler içerisinde, % 8,38’lik bir oranla üçüncü sırada yer alan bitüm esaslı çatı kaplama ürünleri, cam tülü veya polyester keçesine m²/kg olarak, SBS veya APP kökenli termoplastiklerle modifiye edilmiş elastomerik polimer bitüm kaplanmış, alt ve üst yüzeyleri polietilen ile lamine hale getirilmiş, su yalıtım özelliğine sahip çatı kaplama ürünlerinden biridir.

Yapısında bulunan bitüm maddesi ile su ve nemi geçirmeyen bu çatı kaplama ürünleri, eskiden sadece bitümlü karton şeklinde geçici yapıların çatılarını örtmede kullanılırken; günümüzde, yapısına katılan katkı maddeleri ile güçlendirilmiş, değişik renk ve biçimlerde her türlü yapıda kullanılmaya başlanmıştır.

Bitüm Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Özellikleri

Bitüm esaslı çatı kaplama ürünleri, yapılarında bulundurdukları bitümden dolayı yanıcı bir özellik göstermektedir. Su ve nem geçirmemelerinin yanı sıra yapıştırıcı ve birleştirici olması, kesme kuvveti karşısında yavaş ve sürekli biçim değiştirme eğilimi göstermesi gibi olumlu özelliklere de sahiptir. Öte yandan, kırılganlıkları çok düşüktür ve elastik oldukları için de değişik çatı tiplerinde kolaylıkla kullanılabilmektedir. Oldukça hafif olan bitüm esaslı çatı kaplama ürünleri, korozyondan etkilenmezler ve eğimli çatı yüzeylerinde kolaylıkla kullanılabilirler.

Bitüm Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Türleri

Bitüm esaslı çatı kaplama ürünleri bitümlü örtü, oluklu bitümlü kaplama ve asfalt shingle çatı kaplama ürünleri olmak üzere üç grupta ele alınmaktadır.

Bitümlü Örtü Çatı Kaplama Ürünleri

Bitümlü örtü çatı kaplama ürünleri, eğimli çatılarda en üst tabaka olarak kullanılan ve yüzeyi metal folyo kabartmalı veya doğal taş, beyaz, kırmızı, yeşil renkli mineral kaplı, SBS elastomerik bitümlü su yalıtım ürünlerinden geliştirilen, estetik görünüme sahip çatı kaplama ürünleridir.

Yapısında bulunan SBS elastomerik bitüm ile esnek bir özellik kazanan bitümlü örtü çatı kaplama ürünleri, çatlamalara karşı yüksek dayanım göstermekle birlikte çatı ürününün uzun ömürlü olmasını da sağlamaktadır. Öte yandan, yapısında bulunan gömme hareket bağlantıları sayesinde sıcaklık farklılıklarından oluşan esnemelerden etkilenmemektedir. Geniş renk seçeneklerine sahip olan bu ürünler, eğimli çatılar için kendinden korumalı, çift katlı su yalıtım örtü uygulamasının en üst tabakası olarak kullanılabildiği gibi parapet, dere ve diğer çatı detayları için çatı örtüsü olarak da kullanılabilmektedir.

Türlerine göre değişmekle birlikte 120, 135, 145ºC sıcaklıklarda yumuşayan bu örtülerin genişlikleri 1 metre, boyları ise 10 metredir. Kalınlıkları 2,0- 3,0- 3,7- 4,0 ve 4,7 mm olan bitümlü örtü çatı kaplama ürünlerinin ağırlıkları ise kalınlıklarına bağlı olarak 20, 30, 32, 39 ve 42 kg/m² olarak değişiklik göstermektedir.

Oluklu Bitümlü Çatı Kaplama Ürünleri

Oluklu bitümlü çatı kaplama ürünleri, çatı eğimi % 9 ve % 30 arasında olan her türlü yapıda rahatlıkla kullanılabilen, bitüm emdirilmiş organik elyafla özel bir reçinenin birleşiminden meydana gelen çatı kaplama ürünleridir.

Çatıya uygulanmasındaki kolaylık ve servis ömrünün 25- 30 yıl olması gibi olumlu özellikleri nedeniyle günümüzde birçok yapıda kullanım alanı bulan oluklu bitümlü levhaların boyutları 95x200 cm, ağırlıkları ise 6,8 kg’dır. Genel olarak siyah renkte üretilen bu levhaların üst yüzleri kırmızı, yeşil, mavi renkte olup, güneş ışınlarını yansıtması amacıyla alüminyum parlaklığında da üretilebilmektedir.

TS EN 534 standartlarına uygun olarak üretilen oluklu bitümlü çatı kaplama ürünleri, UV ışınlarına, dona, buzlanmaya ve kimyasal maddelere karşı dayanıklı, yüksek sıcaklık farklılıklarından etkilenmeyen, sağlam, kolay işlenebilir ve uzun ömürlü yapıdaki çatı kaplama ürünleridir. Öte yandan, her türlü iklim koşullarında bile yapısına su almayan, mekanik dayanımı yüksek, küf ve mantar gibi biyolojik etkilerden zarar görmeyen özellikleri de bulunmaktadır. Hafif olması nedeniyle taşıması ve uygulaması kolaydır. Ayrıca ahşap aşıklı veya kaplama tahtalı, betonarme plaklı, çelik profilli, ısı yalıtımlı veya yalıtımsız her çatı tipine uygun olan oluklu bitümlü çatı levhaları, koruyucu boya tabakası ile her türlü iklim koşulunda kullanılmak üzere güçlendirilmiştir.

Asfalt Çatı Shingle 

Asfalt shingle, emprenye edilmiş cam tülü, polyester keçe veya ikisinin birlikte donatı görevi yaptığı, genellikle polimer bitüm esaslı, üzeri renkli arduaz kaplı, 2- 3 mm kalınlıkta, metrekarede en az 1300 gram bitüm içeren dekoratif bir çatı kaplama ürünüdür.

İlk olarak arduaz taşından tekil dikdörtgen levhalar şeklinde üretilen ve Kuzey Amerika’da 19. yüzyılın sonundan beri kullanılmakta olan asfalt shingle çatı kaplama ürünleri, 20. yüzyılın başlarından itibaren kendi kendine yapışma özelliği olmayan şeritler halinde üretilmeye başlanmıştır. Bu şekilde kolay ve hızlı uygulanma özelliğine sahip olan shingle çatı kaplama ürünleri kısa sürede en çok tercih edilen çatı kaplama ürünlerinden biri haline gelmiştir. Üst bölümü kendinden yapışkanlı şerit halinde asfalt shingle levhaların üretimine ise 1950’lerin sonlarında başlanmış ve bu özellik rüzgâra karşı dayanımı artırdığı için yapısında cam tülü taşıyıcı kullanılmasını da gerektirmiştir.

TS EN 544 standardına göre üretilen asfalt shingle çatı kaplama ürünleri, diğer çatı kaplama ürünleriyle kaplanması zor olan karmaşık çatı biçimlerine ve kubbe, tonoz gibi eğrisel yüzeylere kolaylıkla uygulanabilmektedir. Ayrıca, küçük parçalı dokusu ve çeşitli renk seçenekleriyle de estetik bir görünüm sunmaktadır.

Boyutları 34x100 cm olan bu ürünler çatıya yaklaşık olarak 10- 15 kg/m² yük getirmektedir. Öte yandan, başlı başına bir çatı kaplama ve su yalıtım ürünü olduğu için % 30’un üstündeki çatı eğimlerinde ayrıca su yalıtımı yapılmasına gerek duyulmamaktadır.

Asfalt shingle çatı kaplama ürünleri kırılgan bir ürün olmadığı için az bakım gerektiren ve uzun ömürlü bir yapıya sahiptir. Su geçirmez, esnek ve parçalı yapısı sıcaklık farklılıklarında çatlamayı ve kırılmayı da önlemektedir. Nakliye, taşıma, kullanım ve uygulama aşamalarında kırılmaz, firesi yoktur. Ayrıca çatıya çıkılması gerektiğinde üzerinde rahatlıkla yürünebilmektedir.

Uygulaması kolay ve hızlı olan asfalt shingle çatı kaplama ürünleri mahya, eğik dere, duvar ve baca dibi detaylarında farklı ürünler gerektirmemekte, çatı görünümü tek bir ürünle tamamlanabilmektedir.
 

Lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünleri, çok ince açılmış elyaf iskelete sahip, belirli ölçülerde çimento ve su katılarak elde edilen çatı kaplama ürünleridir. Türkiye’de ilk olarak 1956 yılında üretilmeye başlanan lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünleri, günümüzde % 6,5’lik bir oranla bitüm esaslı çatı kaplama ürünlerinden sonra en çok kullanılan çatı kaplama ürünlerini oluşturmaktadır.

Lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünleri, asbest veya selüloz gibi liflerle donatılı kompozit malzemeler sınıfına girmektedir. Ancak asbest kullanımı kanserojen etkisi nedeniyle sağlık açısından sakıncalı olduğu için tüm dünyada yasaklanmıştır. Bu nedenle son yıllarda lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünlerinin üretiminde asbest yerine selüloz kullanılmaya başlanmıştır.

Yeni üretilen lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünleri ise üretim sonrasında henüz çimento reaksiyonu bitmeden streç film ile kaplanmakta, böylece filmin içerisinde kalan nem, çimento reaksiyonundan çıkan ısı ile birlikte levhanın prizlenmesi için en uygun ortamı oluşturmaktadır. Öte yandan, lifli çimento esaslı çatı kaplamaları, üretiminin hamur şeklinde olması ve sonradan sertleşmesi sayesinde her türlü biçimi de kolaylıkla alabilmektedir.

Lifli Çimento Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Özellikleri

Lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünleri, ağırlıklarının az oluşu, az eğimlerde kullanılabilirliği, yangına karşı dayanıklılığı, boşluklu yapısı nedeniyle ısı ve ses iletkenliklerinin düşük olması ve iyi bir su yalıtkanı olması gibi önemli yararları olan çatı kaplama ürünleridir.

Öte yandan, bünyelerindeki ham maddelerin özelliklerinden dolayı başka maddelerle kimyasal reaksiyona girmeyen özelliklere de sahiptir. Bu nedenle, birçok kimyasal maddeden etkilenmeyen, ancak sürekli etki ettikleri durumlarda asitlerden, asitli çözeltilerden, çok yumuşak ve aşındırıcı sulardan ve sülfat çözeltileri ile klor ve kükürtdioksit gazlarından etkilenebilen yapıları bulunmaktadır.

Lifli Çimento Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Türleri 

Lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünleri, lifli çimento esaslı oluklu levha ve beton kiremit olmak üzere iki şekilde sınıflandırılmaktadır.

Lifli Çimento Esaslı Oluklu Levha Çatı Kaplamaları

Lifli çimento esaslı çatı kaplama ürünlerinden oluklu çatı kaplama ürünleri, yangına karşı dayanıklı, ağırlığı az ve boy doğrultusundaki şekli nedeniyle yeterli dayanıma sahip, eğimli çatılarda özellikle konut ve sanayi yapılarının çatılarını örtmede kullanılan sinüzodial profil özellikte inorganik lifli çimentodan üretilen çatı kaplama ürünleridir.

1250- 2000- 2200- 2500- 3000 mm uzunluğunda ve 920 mm genişliğinde üretilen lifli çimento esaslı oluklu çatı kaplama ürünleri minimum % 10, optimum % 15- 30 arası eğimlerde kullanılmaktadır.

TS 1110 ve EN 494 standartlarına uygun olarak üretilen bu çatı kaplama ürünleri, isteğe bağlı olarak boyalı şekilde üretilebilmekte veya üretildikten sonra da boyanabilmektedir. Öte yandan, yapısında yer alan gerilim noktalarına yerleştirilebilen güvenlik şeritleri sayesinde ürünün dayanımı artmakta, böylece olası bir kırılma sonucunda oluşabilecek zararlar en aza inmektedir.

Asidik ortamlar dahil üretim sırasında oluşabilecek kimyasal etkilere karşı dayanıklı özellik gösteren lifli çimento esaslı oluklu çatı kaplama ürünleri zaman içinde özelliklerini kaybetmemektedir. Ayrıca paslanmaz, nem yapmaz, çürümez ve dona karşı dayanıklılık gibi özellikleri de bulunmaktadır.

Beton Kiremitler

Beton kiremit, farklı granülmetreye sahip doğal kum, çimento, katkı malzemeleri ve renk pigmentlerinden oluşan yüksek dozajlı betonun, kalıplarda preslenmesi ve düşük ısıda prize tabi tutulması yoluyla elde edilen bir çatı kaplama ürünüdür.

Betondan üretildiği için su emme oranı yok denecek kadar az olan bu ürünlerin TS 1903’e göre kütlece su emme oranları % 7’dir. Bu özelliklerinden dolayı da soğuk havada donmamakta ve patlama yapmamaktadır. Öte yandan, özel dalgalı pürüzsüz yüzeyleri sayesinde suyun akışı kolay ve rahat bir şekilde gerçekleşmektedir.

Doğal beton rengi de dahil olmak üzere yapısına katılan renk pigmentleri sayesinde istenilen her renkte ve değişik türde üretilebilme olanağına sahip olan beton kiremitler çatı eğimi %3- 24 arasında değişen her türlü çatıda kolaylıkla uygulanabilmektedir.

Boyutları 33x42 cm olan beton kiremitler, pişmiş toprak esaslı kiremitlerden daha büyük olduğu için ağırlıkları da daha fazladır. Ancak çatının metrekaresine verdikleri yük bakımından beton kiremitler daha hafiftir. 1 m² için gerekli olan beton kiremit sayısı 10 olup, bu miktarın çatıya verdiği yük yağışsız ve kuru havada 45 kg’dır. Ancak yağışlı havalarda beton kiremidin kütlece su emme oranı % 7 olduğu için çatıya verdiği yük 48 kg olmaktadır.

Beton kiremitler yüksek dozajlı özel betonlardan üretildiği için eğilme dayanımları yüksek olmaktadır. TS 1903’e göre eğilme dayanımı 250 kg olup, pişmiş toprak esaslı kiremitten % 65 daha fazladır. Öte yandan, beton kiremitler her türlü kimyasal maddeye ve ısı farklılıklarının oluşturacağı çekme gerilmelerine karşı da dayanım göstermektedir.
 

Saf haldeki reçinelerin katkı malzemeleri ile bazı kimyasal ve ısıl işlemlerden sonra sertleştirilmesi yoluyla elde edilen ürünlere plastik adı verilmektedir.

Plastiklerin en önemlileri 1930’lardan beri üretilmekte olan PVC ve 1940’lardan beri bilinen polietilen (PE), polipropilen, polimetil metakrilat (PMMA) ve cam elyaf donatılı olarak kullanılan reçinelerdir.

Bütün plastik maddeler bir polimerleştirme süreci sonucunda elde edilmektedir. Buna göre plastik maddeler, termoset (ısıl sertleşir) ve termoplastik (ısıl yumuşar) olmak üzere başlıca iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan termoplastik olanları ısıtıldıklarında yumuşamakta ve ısıtılmış yarı sıvı haldeyken şekillendirilebilmekte veya kalıplandırılabilmektedir. Selüloz türevleri, polietilen, polipropilen, vinil akrilikler, polistren gibi katılma polimerleri ve naylon, polikarbonat, poliamit, teroftolat gibi yoğunlaşma polimerleri bu gruba girmektedir.

Termoset olanlar ise termoplastiklerin aksine ilk hallerinde genellikle sıvıdır veya düşük ergime noktasındaki katılardır. Son ürüne yönelik olarak kullanıldıklarında termoset reçineler bir katalizörün, ısının veya her ikisinin yardımıyla sertleşme aşamasına geçmektedir. Sertleşme tamamlandıktan sonra katı termoset reçineler sıvı hallerine tekrar döndürülememektedir. Öte yandan, termoplastiklerin aksine sertleşme reaksiyonuna giren termoset reçineler ısıtıldıklarında ergimemekte ve akmamaktadır. Bir kez şekillendirildiklerinde bir daha yeniden şekillendirilememektedirler. Fendik reçineler, furan reçineleri, amino plastlar, alkitler ve doymamış asit poliesterleri, epoksi reçineler, poliüretanlar ve silikonlar termoset plastikler grubuna girmektedir.

Plastiklere çok çeşitli yöntemlerle biçim verilebilmektedir. Toz halindeki plastiğin, sıcak veya soğuk bir hazne içinde vidalı bir taşıyıcı ile eritilip sıkıştırılarak çekildiği ekstrüzyon yöntemi başta gelen plastik işleme yöntemlerinden biri olmakla birlikte, haddeleme, hidrolik preslerde ısıl sertleştirme gibi yöntemlerle de plastiklere biçim verilebilmektedir. Ayrıca vakum altında kalıplama, baskı altında levha haline getirme ve dökme gibi başka yöntemler de kullanılmaktadır.

Plastik malzemelerden üretilen çatı kaplamaları, çoğunluğu dalgalı veya trapez levhalardan oluşmaktadır. Bu plastikler renksiz, saydam üretilebildiği gibi, istenilen renkte saydam veya opak olarak da üretilebilmektedir. Özellikle renksiz ve saydam olanları alttaki mekânın ışıklandırılması gereken durumlarda kullanım alanı bulmaktadır. Saydam ve renksiz olanların altındaki mekân tam kapalı bir mekân ise, giren güneş ışınları uzun dalga- kısa dalga dönüşümü nedeniyle bu mekânda sera etkisi yaratmaktadır. Opak ve renkli olanlarda ise bu sorun çok fazla görülmemektedir.

Plastik Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Özellikleri

Plastik esaslı çatı kaplama ürünleri hafif ve uygulaması kolay olan ürünlerdir. Sanayi yapıları, spor salonları, atölye, konut gibi birçok yapıda kullanım alanı bulan ve genellikle çatılardan ışık almak amaçlı olarak kullanılan bu ürünler çatıya kolaylıkla uygulanabilmektedir. Kimyasal maddelerin birkaçı dışında tümüne karşı dayanım göstermekte ve korozyona uğramamaktadır. Öte yandan, UV ışınlarına ve iklim koşullarına karşı da son derece dayanıklılık göstermektedir.

Su emme oranı çok düşük olan ve diğer çatı kaplama ürünlerine göre suya karşı dayanıklılığı yüksek olan plastik esaslı çatı kaplama ürünlerine istek ve gereksinimlere uygun olarak istenilen sınıfta yanmazlık özelliği de kazandırılabilmektedir. Ayrıca cam elyaf takviyeli olanları cam kadar ışık geçirgen özellik gösterebilmektedir. Tam şeffaf olması nedeniyle ışığı yayması sayesinde, ışığın önem kazandığı seralarda ve güneş kolektörü yapımında önemli üstünlükler sağlamaktadır. Öte yandan, plastik esaslı çatı kaplama ürünlerinin özellikle uygulama sırasında ve sonrasında üzerine basılmaması gerektiği için, nokta yükü yayacak yürüme ve çalışma iskelesi kurulması zorunludur.

Plastik Esaslı Çatı Kaplama Ürünlerinin Türleri 

Plastik esaslı çatı kaplama ürünleri; PVC esaslı çatı kaplama ürünleri, polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri, akrilik esaslı çatı kaplama ürünleri, cam takviyeli polyester çatı kaplama ürünleri ve plastik esaslı kiremitler olmak üzere beş şekilde sınıflandırılabilmektedir.

PVC (Polivinil klorür) Esaslı Çatı Kaplama Ürünleri 

Çatılarda genellikle ışık alma amaçlı olarak kullanılan PVC, polivinil klorür polimerlerinin sıkıştırılması veya basınç altında ısıtılmasıyla ince film tabakaları haline getirilmesi sonucunda oluşan termoplastik bir üründür (Toydemir, 1990). Türkiye’de yabancı lisans altında üretilen ve geniş bir detay çözümüne sahip olan bu ürünler, ondüle ve trapez levhalar olarak, 1,5 mm- 4,00 mm kalınlıklar arasında üretilebilmektedir.

Yoğunluğu 1,4 g/cm³ olan PVC esaslı çatı kaplama ürünleri, % 90 ışık geçirgenliğine ve 65 N/mm² çekme dayanımına sahip çeşitli renklerde boyanabilme özelliği olan ürünlerdir. Üst yüzeylerindeki koruyucu film tabakası sayesinde UV ışınlarına ve korozyona karşı dayanıklılık göstermektedir.

Pürüzsüz bir yüzey özelliğine sahip olan bu ürünlerin sırlama yöntemiyle ısıya karşı dayanıklılıkları ve mekanik dayanımları artırılabilmektedir. Ayrıca çarpmaya karşı dayanımları cama ve akriliğe göre daha iyi, polikarbonata göre daha kötü özellik göstermektedir.

Saydam ve opak olmak üzere iki ayrı türde üretilebilen bu ürünler kimyasal maddelerden etkilenmemektedir. Yağ tutmayan, toz barındırmayan ve kolay temizlenebilme özellikleri bulunmaktadır. Öte yandan, PVC’ler yandıklarında Avrupa Standartlarına göre yüksek oranda toksin gaz çıkartmakta, ancak alev alma özelliğinin olmaması nedeniyle kendiliğinden sönebilmektedir. Bunun yanı sıra, bu ürünlerin yanma sonucunda çıkarttıkları toksin gazların su ile reaksiyonu sonucunda da büyük oranda hidroklorik asit ortaya çıkmaktadır.

Her türlü çatıda kolaylıkla uygulanabilme olanağına sahip olan PVC esaslı çatı kaplama ürünleri, testere yardımı ile kesilebilmekte, montaj yapılacak noktalardan matkapla delinebilmektedir. Ancak delik çapının 1- 2 mm’den büyük olmamasına dikkat edilmelidir.

Polikarbonat Esaslı Çatı Kaplama Ürünleri 

Polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri, % 80- 90 ışık geçirgenliğine sahip, sıcak ve soğuk bükmeye elverişli, işlenebilme, depolama, kullanım ve montaj kolaylığı olan, gün ışığından en iyi şekilde yararlanmayı gerektiren mekânlarda çokça tercih edilen çatı kaplama ürünleridir.

Dağınık molekül yapısına sahip olan polikarbonat reçinesi esaslı polikarbonat çatı kaplama ürünleri yapıları gereği ışığı geçirirler. Cam ve akrilik gibi kaplama malzemelerine göre daha hafif olan bu ürünler, UV ışınlarına karşı dayanıklılık ve yüzeyinde su tutmama gibi özelliklere de sahiptir.

60 ve 104 cm genişliklerinde ve 23 metreye kadar tek parça olarak üretilebilen levhalarla spor kompleksleri, fabrikalar, seralar, alış veriş merkezleri gibi geniş açıklıklı yapıların çatıları sorunsuz olarak geçilebilmektedir. Oldukça iyi ısı, su ve ses yalıtımı sağlayan 16 mm kalınlığındaki bu ürünler, darbelere karşı da son derece dayanıklıdır.

Polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri, çeşitli kimyasal etkilere, mineral ve organik asitlere, okside olmaya, asit tuzlarına, yağ ve alkole karşı dayanıklıdır. Ancak polikarbonatların çözücü maddelerle temasından kaçınılmalıdır. Yosun, kemirgen, küf ve mikroorganizmaların bu ürünlerin özelliklerini zayıflatıcı etkisi bulunmamaktadır. Kırılgan değildir. Yüksek ısı farklılıklarında bile sağlamlıklarını ve dayanıklılıklarını korurlar. Öte yandan, alev almadıkları için yangına karşı dayanıklıdırlar, ancak 426ºC sıcaklık altında erime özelliği gösterirler.

Uzun ömürlü bir yapıya sahip olan ve çatı eğiminin minimum % 5 olduğu eğimle çatılarda kullanılan polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri tek katlı, çok katlı, trapez ve ondüle olmak üzere çeşitli tiplerde üretilebilmektedir.

Tek katlı polikarbonat çatı kaplama ürünleri, 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 mm kalınlıklarda, 125x205 cm, 122x244 cm ve 205x305 cm boyutlarında üretilmektedir. Çatı ışıklıklarında, kış bahçelerinde, giriş saçaklarında ve seralarda kullanılan, kırılmaz, kolay işlenebilen ve uygulaması kolay olan ürünlerdir.

Çok katlı polikarbonat çatı kaplama ürünleri de 4, 6, 8, 10 ve 16 mm kalınlıklarında, kalınlıklarına göre 0,8- 1,3- 1,5- 1,7 ve 2,8 kg/m² ağırlıklarında olan 2100 cm genişliğinde ve 600 cm boyutlarında çeşitli renklerde üretilebilen ürünlerdir. Kırılmaya karşı camdan 200 kat, akrilik levhadan 6 kat daha fazla dayanıklı olan çok katlı polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri, -40 ile +115ºC sıcaklıkları arasında çalışabilen, yangına karşı dayanıklı, kullanım ve montaj kolaylığı olan ürünlerdir. Öte yandan, tek katlı polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünlerinde olduğu gibi birçok yapıda uygulama alanı bulabilmektedir.

Trapez kesitli polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri, 13,5 metreyi geçen yerlerde bile kolaylıkla uygulanabilen, rüzgâr ve kar yüküne karşı yüksek dayanım gösteren, UV ışınlarına karşı korumalı 2, 4, 10 ve 16 mm kalınlıklarındaki saydam veya opal olarak üretilen ürünlerdir. Kalınlıklarına göre 890, 590 ve 1000 mm genişliklerinde üretilen bu ürünlerin hadve sayısı ise 4 ile 9 arasında değişiklik göstermektedir.

Ondüle kesitli polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri ise 3 ve 6 mm kalınlıklarında, 1097 ile 1050 mm genişliklerinde saydam, opal ve yeşil renklerde üretilen diğer polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünlerinde olduğu gibi çatılardan ışık alınması amacıyla kullanılan ürünlerdir.

Polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri, alüminyum ve PVC profillerle oluşturulmuş doğramaların içlerine yerleştirilerek uygulanabildikleri gibi özel olarak çekilmiş alüminyum kilit profilleri veya polikarbonat profillerle desteklenerek de uygulanabilmektedir. Bu ürünlerin alüminyum profillerle uygulanmasında genleşme payları bırakmak gerekmektedir ve bu pay 100 mm için 3 mm olarak hesaplanmaktadır. Öte yandan, polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünlerinin metal sandviç panel çatı kaplamalarına uyumlu olarak üretilenleri de bulunmaktadır.

Akrilik Cam Esaslı Çatı Kaplama Ürünleri

Akrilik reçinesinin kalıplanması veya sıkıştırılması yoluyla elde edilen PMMA ürünler yüksek ışık geçirgenliğine sahip termoplastik çatı kaplama ürünleridir. İlk olarak 1972 Münih Olimpiyat Tesisleri’nde 75.000 m²’yi aşan bir alanın çadır örtüsü şeklinde örtülmesinde kullanılmıştır.

Akrilik cam esaslı çatı kaplama ürünleri, genel olarak renksizdir. Ancak isteğe bağlı olarak her türlü renkte, yarı geçirgenlik sağlayan renklerde ve pek çok doku çeşidinde üretilebilmektedir.

Polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünleri ile karşılaştırıldıklarında yarı maliyete sahip olan bu ürünler 1 mm ile 30 mm kalınlıkları arasında istenilen kalınlıkta üretilebilmektedir. Ayrıca akrilik cam esaslı bu ürünler sürtünme sonucu statik elektrik yüklenerek havadaki bütün tozları çekebildiklerinden bunu önlemek için her iki yüzleri antistatik verniklerle kaplanmaktadır.

PMMA’ların önemli özelliklerinden bir diğeri ise, darbeye karşı yüksek dayanım göstermeleridir. Öte yandan, zor koşullarda kesilip kırılabilmelerine karşın, kırıldıkları durumlarda kesici parçalara ayrılarak tehlikeli sonuçlara da neden olabilmelerdir. Bu nedenlerle PMMA’ların çatılarda kullanımları sınırlı kalmakta, genellikle ışık kubbelerinde ışık geçirgen malzeme olarak kullanılmaktadır.

Cam Takviyeli Polyester Levhalar

Cam takviyeli polyester levhalar, ortam koşullarına dayanıklı, esnek, ancak yeterli mekanik dayanıma sahip olmayan polyester reçine ile yüksek mekanik dayanımlı cam elyafın bir araya getirilmesiyle elde edilen, üstün nitelikli kompozit ürünlerdir. Doymamış polyester reçine ve cam elyafı olmak üzere iki ana ham maddeden meydana gelen bu ürünlerin fiziksel özellikleri takviye malzemesi olan cam elyafın, CTP içindeki oranına, dağılımına ve yönüne bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Diğer çatı kaplama ürünleri içindeki kullanım oranı % 10 oranına ulaşan CTP levhalar; elastik olması, hafifliği, bakım gerektirmemesi ve kolay tamir edilebilmesi gibi pek çok olumlu özellikleriyle çatılarda geçmiş yıllara oranla günümüzde daha fazla kullanım alanı bulmaktadır.

Düşük ağırlıkla yüksek mekanik dayanım sağlayabilen ve su emme oranı çok düşük olan bu ürünler isteğe bağlı olarak hem alt hem de üst yüzeylerine koruyucu film ve jelkot kaplı olarak üretilebilmektedir. Bu yöntemle UV ışınlarına, asit yağmurlarına ve ortamdaki kimyasal maddelere, çeşitli gazlara ve mikroorganizmalara, mantara, küflenmeye, yosunlaşmaya karşı levhaların dayanıklılığı artırılmakta, böylece ürünlerin servis ömrü uzatılmaktadır.

Isı ile yumuşamayan ve şekil değiştirmeyen cam takviyeli polyester levhalar, kar ve rüzgâr yüklerine karşı oldukça dayanımlıdır. Öte yandan, elektrik geçirimsizdir ve aleve karşısında dayanıklıdır. Yük altında devamlı çalışma sıcaklıkları +110- 120ºC olabilmektedir. % 80- 90 ışık geçirgenliğine sahip bu ürünler çeşitli renklerde üretilebilmektedir. Ayrıca, kırıldıklarında kolaylıkla tamir edilebilir ve çatıya uygulaması hızlı ve kolaydır.

Cam takviyeli polyester çatı kaplama ürünleri, polikarbonat esaslı çatı kaplama ürünlerinde olduğu gibi ondüle, trapez ve tek veya çok katlı düz paneller şeklinde üretilmektedir.

Plastik Esaslı Kiremit Çatı Kaplama Ürünleri

Plastik esaslı kiremitler belirli oranlarda plastik reçine ve doğal taşın çeşitli yöntemlerle birleştirilerek kiremit şekline getirilmesiyle elde edilen kompozit ürünlerdir. 393x310 mm boyutlarına ve 1.9 kg ağırlığa sahip olan plastik esaslı kiremitler, yapısına katılan renk pigmentleri sayesinde renkli olarak da üretilebilmektedir.

Yağmur, kar, dolu, UV ışınları gibi dış etkenlere karşı son derece dayanıklı olan bu ürünler, ısı farklılıklarından dolayı yumuşama, genleşme, çatlama, kırılma, şekil ve renk değişikliği gibi olumsuz özellikler göstermemektedir. Öte yandan, pişmiş toprak esaslı kiremitlere oranla % 60 daha hafif olduğu için çatı taşıyıcı sistemine yük getirmemekte ve çatıya uygulanacak alt yapının daha ekonomik olmasını sağlamaktadır. Ayrıca, plastik esaslı kiremitlerin kütlece su emme oranının % 1’den küçük olması da m²’ye düşen ağırlığı azaltmaktadır.

Her türlü çatıda kolaylıkla uygulanabilen plastik esaslı kiremitlerin nakliyesi ve çatıya taşınması da kolay olmaktadır. Birçok kez yerinden sökülüp, başka çatılarda yeniden kullanılabilmektedir. Ayrıca istenilen şekilde ve ölçüde her türlü kesimi kolaylıkla yapılabilmekte, bu kesim sırasında çevreyi ve çalışanları rahatsız edici toz ve benzeri artık oluşturmamaktadır. Kilit sistemi sayesinde montaj hızı oldukça yüksektir ve bu özelliğinden dolayı zamandan tasarruf sağlamaktadır.